Thema: Eenvriendendienst

Wie is uw beste vriend? Bij welke vriendin kunt u altijd terecht? En waartoe bent u zelf bereid om een ander te helpen? Het thema van de Baarnse Literatuurprijs 2019 is ‘Een vriendendienst’ en de vele ingezonden verhalen verkennen de zojuist gestelde vragen. Met 128 ingestuurde verhalen kreeg de jury ruim de gelegenheid om kennis te maken met vele soorten vrienden en vormen van hulp – van een eenvoudige geste tot diensten die het verschil tussen leven en dood voor iemand kunnen betekenen.

Zo bleek er in de verhalen heel wat ouderenleed verzacht te worden, diverse zieken kregen de verzorging die ze nodig hadden en wie plotsklaps weg moest vond vaak wel iemand bij wie hij of zij tijdelijk iets in bewaring kon geven. Nu eens een goudvis, dan weer een pakketje met onbekende inhoud. Ook maakten veel verhalen duidelijk dat het krijgen van kinderen nooit een vanzelfsprekendheid is – regelmatig kwam de jury tijdens het lezen tot de conclusie met een onverwachte Vatersuche te maken te hebben.

Echter, de scheidslijn tussen een vriendendienst en matennaaierij is niet altijd even dik. Zo véél goede bedoelingen als de jury aantrof, zo vaak voerden list, bedrog en overspel de boventoon. En niet alleen werden er levens gered, net zo goed was het de uitgestoken hand naar de ander die juist het zetje naar de dood gaf. De overkoepelende les uit de ingestuurde verhalen kan toch niet anders zijn dan dit: kiest uw vrienden met zorg.

Aan de jury de taak om het koren te herkennen te midden van het kaf. De twaalf verhalen die de jury nomineerde, en waarop gestemd kon worden voor de Publieksprijs, stijgen om verschillende redenen uit boven de andere. Het ene verhaal getuigde van groot stilistisch vermogen, een ander verraste door zijn originaliteit. Humor, ontroering, of een bijzondere dynamiek tussen de personages – tijdens het overleg noemde de juryleden vele redenen waarom juist deze verhalen genomineerd moesten worden.

Na een eerste juryberaad waarin we de shortlist van twaalf samenstelden, volgde een tweede om de beste drie verhalen te kiezen. Bij de bepaling van de uiteindelijke winnaars kwam de jury tot de essentie van een gesprek over literaire kwaliteit. Wat maakt een verhaal écht goed? Gaat vorm boven inhoud? En hoe zwaar weegt een kleine stilistische misser als daar een sterke plot tegenover staat.

Het resulteerde in een selectie van drie zeer diverse verhalen. Maar als deze verhalen iets gemeen hebben – buiten de kwaliteit – dan is het ‘schijn’. In geen van de verhalen is wat er gebeurt, wat het in eerste instantie lijkt. Dat maakt deze drie verhalen spannender en origineler dan de overige. De drie schrijvers weten je in hun verhalen op het verkeerde been te zetten en na lezing rijst de vraag wie in het verhaal nu eígenlijk hulp nodig heeft.

Daarmee komen we tot de volgende uitslag.

Namens de jury, Just Houben